Czy grozi nam powrót gruźlicy?
Ewa Augustynowicz - Kopeć
Zakład Mikrobiologii Krajowe Referencyjne Laboratorium Prątka Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc Warszawa
Gruźlica (TB) jest chorobą zakaźną i stanowi jedną z 10 głównych przyczyn zgonów na całym świecie. Czynnikiem etiologicznym TB są prątki Mycobacterium tuberculosis, transmitowane pomiędzy ludźmi głównie drogą kropelkową. Szacuje się, że około ¼ populacji świata jest zakażona Mycobacterium tuberculosis, a aktywna postać choroby wymagająca leczenia rozwija się u ok 10-15% zakażonych.
Według raportu WHO, globalnie, w 2019 roku na gruźlicę zachorowało 10 mln ludzi i ok 1.4 mln zmarło. Obserwowany spadek zapadalności w stosunku do lat ubiegłych nie jest jednak wystarczający, aby zrealizować cele WHO zmierzające do redukcji liczby zachorowań o 80% do roku 2030, a w kolejnych latach do uwolnienia świata od gruźlicy. Zagrożeniem dla realizacji strategii jest pandemia COVID-19, która w ostatnich miesiącach spowodowała regresją o 5-8 lat niedawnych postępów w eliminacji choroby, a w przyszłości wzrost o około 400 0000 zgonów .Istotnym narzędziem w kontroli nad rozprzestrzenianiem się gruźlicy są molekularne metody typowania prątków, stanowiące uzupełnienie dowodów transmisji i umożliwiające prowadzenie badań epidemiologicznych o zasięgu regionalnym i globalnym
Genotypowanie prowadzi się przy użyciu różnych technik badających typy markerów genetycznych i generujących specyficzne dla szczepów profile DNA (odcisk palca IS 6110), sygnały podobne do kodu kreskowego (spoligotypowanie) lub wzory numeryczne (24 locus-MIRU-VNTR), a ostatnio sekwencjonowanie całego genomu (WGS) nowej generacji. Szczególne zainteresowanie mikrobiologów i genetyków wzbudza Linia 2 i należące do niej szczepy Beijing. Obecnie są one jedną z siedmiu głównych rodzin molekularnych prątków gruźlicy, stanowiąc około 50% szczepów MTB Azji Dalekiego Wschodu i 13% wszystkich szczepów MTB na świecie .Wyizolowane zostały po raz pierwszy w 1995 roku w Chinach.
Typ Beijing wiąże się ze zwiększonym ryzykiem lekooporności nabytej, trudniejszym przebiegiem klinicznym, a także nasiloną w porównaniu z innymi genotypami transmisyjnością, mniejszą skutecznością szczepionki BCG i nieprzewidywalną odpowiedzią na leczenie Szczepy Beijing mogą występować pod postacią wrażliwą na leki przeciwprątkowe i podlegać standardowej antybiotykoterapii, jednak najczęściej charakteryzują się wielolekoopornością . Narastający udział klonów lekoopornych w tej rodzinie molekularnej może istotnie wpłynąć na globalną sytuację epidemiologiczną gruźlicy i utrudniać jej eradykację. Wydaje się zatem , ze w ramach nadzoru nad gruźlicą konieczne jest aktywne monitorowanie częstość występowania Beijing-TB i wprowadzenie skutecznych metod zapobiegania transmisji tej rodziny molekularnej