Grypa - pandemie wczoraj dziś i jutro?
Prof. dr hab. Lidia B. Brydak
Kierownik Zakładu Badania Wirusów Grypy
Kierownik Krajowego Ośrodka ds Grypy jednego ze 149 w świecie
Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH-Państwowy Instytut Badawczy
W XX wieku miały miejsce 3 pandemie wywołane przez różne subtypy wirusa grypy typu A. Najtragiczniejsza w skutkach liczby zgonów była pandemia tzw. hiszpanka , która wg obecnych danych spowodowała między 50-100ml ofiar w 1918-1919 r. Następne pandemie tj. pandemia azjatycka w 1957-1958 i pandemia tzw. ery Hong Kongu w 1968-1969 spowodowały znacznie mniejszą liczbę zgonów , bo około 1-4 mln dla każdej z nich. Wyizolowanie wirusa grypy u ludzi w 1933 r. przez angielskich badaczy było kamieniem węgielnym wielokierunkowych badań tak bardzo zmiennego patogenu ,którego bez przesady można nazwać mistrzem metamorfozy.
Już w 1947 r. WHO zaproponowała na IV Międzynarodowym Kongresie Mikrobiologii w Kopenhadze światowy program badań epidemiologicznych i wirusologicznych w postaci nadzoru nad grypą. Obecna nazwa to Global Influenza Surveillance and Response System w którym Polska za pośrednictwem Krajowego Ośrodka ds Grypy uczestniczy od 1957 r. jak również bierze udział w nadzorze wirusologiczno -epidemiologicznym nad grypą SENTINEL od 2004/2005 przy współpracy z 16 Wojewódzkimi Stacjami Sanitarno-Epidemiologicznymi. Gwałtowne szerzenie się choroby zakaźnej jaką jest grypa ,spowodowane jest z jednej strony możliwością szybkiego przemieszczania się ludzi zwłaszcza obecnie a drugiej zaś strony istnieniem rezerwuarów zwierzęcych. Grypa zakaża człowieka bez względu na wiek, porę roku czy szerokość geograficzną. Zgodnie z danymi WHO w świecie rocznie choruje około 5-10% osób dorosłych i 20-30% dzieci, rejestruje się 3-5 mln ostrych przypadków choroby, a umiera z powodu powikłań pogrypowych około 250 000 - 630 000 osób , w tym 28 000-111 500 stanowią dzieci poniżej 5 roku życia.
Obecnie świat medyczny dysponuje wieloma rodzajami szczepionki przeciwko grypie jak również i lekami antygrypowymi nowej generacji. Procent zaszczepionej populacji w Polsce stawia nasz Kraj na niechlubnym przedostatnim miejscu w Europie, zwłaszcza w grupie dzieci poniżej 14 r.ż Szczepienia przeciwko grypie to jedyna ,najskuteczniejsza i najtańsza metoda zapobieganiu grypy. Musimy mieć świadomość ,że powikłania pogrypowe należy rozpatrywać nie tylko w aspekcie zdrowotnym ale również i ekonomicznym jakie ponosi kraj z naszych podatków .
Zakład Badania Wirusów Grypy, Krajowy Ośrodek ds Grypy w NIZP-PZH przy współpracy z klinicystami opublikował ponad 110 artykułów oceniających odpowiedź humoralną po szczepieniu przeciwko grypie w grupach podwyższonego ryzyka. Jedno z tych badań tj. z ostrymi incydentami sercowo-naczyniowymi zostały wysoko ocenione i włączone do Europejskich Zaleceń Kariologicznych Szczepień Przeciwko Grypie.
W zależności od sezonu epidemicznego grypy w Polsce rejestruje się od paruset tysięcy do paru mln zachorowań i podejrzeń zachorowań na grypę i wirusy grypopodobne. Za pomocą technik biologii molekularnej w każdym sezonie epidemicznych analizuje się parę tysięcy materiałów pobranych przez lekarzy w celu potwierdzenia infekcji spowodowanej przez wirus grypy i wirusy grypopodobne. Zgodnie z danymi FLUNET( światowa) do dnia 10 sierpnia 2021r. w świecie przebadano 4 438 009 materiałów pobranych od pacjentów z czego w 10 398 przypadkach potwierdzono infekcje grypowe. Wirusem dominującym był wirus grypy typu B- linia Victoria .W sezonie epidemicznym 2020/2021 w Kraju od 1.X.2020 do dnia 10.08.2021 zarejestrowano 1 9704 363 przypadków zachorowań i podejrzeń zachorowań na grypę i wirusy grypopodobne oraz przebadano 2 472 materiałów od pacjentów w celu identyfikacji wirusa grypy, jedynie w jednym przypadku potwierdzono infekcje wywołana wirusem grypy typu B, wydano 4 232 skierowań do szpitali. W zbliżającym się sezonie epidemicznym 2021/2022 należy mieć na uwadze, że w przypadku podejrzeń infekcji spowodowanej przez wirus grypy, należy pobrać materiał od pacjenta w postaci wymazu zawieszonego w PBS, a dopiero potem pobranie materiału w kierunku SARS-CoV-2.
Pamiętając wypowiedź Heraklita z Efezu; Nic nie jest stale ,oprócz zmian w przypadku zmienności wirusa grypy było i jest aktualne ze względu na istnienie rezerwuaru zwierzęcego.